Kallakesar 5 (kamolov)
Javhariy aytganidek, bugungi tun Mehmonalining hayotida unutilmas lahzalarga boy bo'lishi kutilardi.
U qariyaning 16 yashar ko'hlikkina qizini qul qilib lagerga olib keldi.
Qo'l ostidagi jangarilarning ham havasdanmi, hasaddanmi, ko'z qarashlari alang-jalang edi. Kimlardir bir-birini turtkilab, afg'on qizini ko'rsatar, eshittirmasdan nimalarnidir bir-birlariga uqtirishardi.
Umrida chimildiq ko'rmagan Mehmonali esa bir quvonsa, bir hayajonga tushar, bu qiz bilan o'tkazadigan kechani tasavvur qilganda, toshga aylanayozgan yuragi entikishdan tiyila olmasdi.
Shunday ahvolda qizni xonasiga olib kirdi.
Bunday g'alabani, romantik kunni nishonlamasa bo'lmasdi. Qo'llari chandib boylangan qizga ters o'girilib, oq og'u kukuni bilan xumorini bosgan bo'ldi.
Borlig'iga inib ulgurgan quvonchni narkotik battar kuchaytirdi. Qizning qarshisida go'yo o'zining zo'rligini namoyish qilmoqchidek, ora-sirada kerilib-kerilib oldi…
Biroq bu xom sut emgan banda qishloqda qanday og'ir gunohga yo'l qo'yganini, ma'suma qizning ko'z o'ngida padarini so'yganini, yana bu ishga xudoga nola qilar chog'ida qo'l urganini, ibodatgo'y uchun juda qimmatli bo'lgan joynamozni qonga bo'yaganini zo'rlik intihosi deb bilishi do'zaxga do'mbira qilishi muqarrarligini, bunday gunohlar, shirkning ajri juda yomon bo'lishini xayoliga ham keltirmasdi. Bilmasa ham kerak. Chunki bunday kallakesarlarning o'zi tavba qilsa ham boshqa yeri tavba qilmasligini xudo ham ko'rib, sezib, hisoblab, his etib turibdi…
— Xo'sh, xotinbo'y, oting nima? — so'radi ko'zlari qizarib, afti murdaniki kabi oqarib ketgan Mehmonali qizning yoniga o'tirib. — O'zbekchani bilasanmi?
Qiz ko'zlari jiqqa yoshga to'lgan holda Mehmonaliga bir o'qrayib qaradi-yu, eshitilar-eshitilmas «Xudoyo otamning arvohi ursin!», deya shivirlab olish bilangina cheklandi. Afsuski, shu tobda Mehmonalining qulog'iga gap kirmasdi. Ikki xayoli yonidagi xuddi shu ma'suma qiz bilan aysh qilish, unga haqiqiy erkakligini ko'rsatib qo'yishda edi. Bu qiz azali ekaniga, umrida erkak bag'riga kirib ko'rmagani, hayosi, orzulari xohishlaridan-da mo'lroqligini bilmasdi. Bilsa-da fahmi yetmasdi.
Mehmonali yana birpas unga hirs bilan tikilib turgach, daf'atan qo'llarini arqondan bo'shatdi.
— Qani, yechin, — buyurdi qizga po'pisa aralash. — Nega baqrayib qolding? Yechin, mening ko'nglimni ovla!
— Ovora bo'lasanlar, — dedi qiz tap tortmay. — Sendaqa ifloslarminan yotadigan ahmoq yo'q. Xudo joningni olsin iloyo!
— Gapni ko'paytirma, ojiza! — baqirdi kayfi battar taranglashib go'yo vahshiy qiyofasiga kirib bo'lgan Mehmonali va shosha-pisha kissasidagi to'pponchani chiqarib qizning peshonasiga tiradi. — Yechin dedim! Hozir asfalasofinga jo'natvoraman! Bo'l tez!..
Qizdan sado chiqmagach, nimadir yodiga tushgandek, shkafdan qalin skotch oldi-da, kerakli qismini qirqib olib jonholatda og'zini skotchlab tashladi.
— Ana endi dodingni xudogayam ayta olmaysan, — dedi pishillagancha qizning egnidagi kiyimlarni tortqilab yecharkan. — Menday mujikka xotin bo'lganing uchun ro'molingni osmonga otmaysanmi, g'alcha? Men kimsan bo'lg'usi dala komandiriman! Fahming yetadimi shunga?..
Qiz javob qaytarishga chog'landi. Biroq og'zi skotchlangani xalal berib, inqillashdan nariga o'ta olmadi.
Bu orada Mehmonali qizni to'liq yechintirib bo'ldi. Qomatini tomosha qilarkan, og'zi qulog'iga yetdi.
— Voh, — dedi u qizning tanasiga qo'l yuborib. — Sen anavi maraz Mo''tabarimdanam zo'r ekansan! Voh, shunaqayam chiroyli bo'ladimi qiz deganning qomati!?. Qani, yotsinlar endi xotinbo'y! Vaqt ziq! Hali…
Mehmonalining gapi og'zida qoldi.
Eshik g'iyqillab ochildi-yu, ichkariga Javhariy kirib keldi.
Kiriboq qip-yalang'och qizga, ko'zlari xuddi qonga to'lgan Mehmonaliga ko'zi tushdi.
— O', Mehmon, maishatlar zo'r-ku-a?!. Zo'rini topibsan-ku sohibjamolning! Bundaylarni qul qilib olsa yarashadi, ha!..
Mehmonali komandir kirgandayoq dast o'rnidan turib ketgandi. Bir muddat qo'l qovushtirib turgan bo'ldi-yu, tilga kirdi.
— Bu… O'sha o'zingiz aytgan cholning qizi ekan. Qarang, ja ketvorgan xilidan ekan!
— Bu yaxshi, — dedi Javhariy Mehmonaliga yanada yaqinroq kelib. — Lekin o'zboshimchalik qip qo'yibsan-ku, ukam! Komandiring xonasida zerikib, dard chekib o'tirsa-yu, kirib bir og'iz ruxsat so'rab qo'ymabsan-da! Bu odobdan emas, bo'lg'usi komandir!
— Haligi… O'zingiz aytgan…
— Bas, — gapni kesdi Javhariy. — Haqiqiy jangari o'zi suygan buyumni yaqin odamlar bilan baham ko'rishi kerak. Bizda qoida shunaqa! Bugun bu qiz mening ko'nglimni ovlaydi. Uqdingmi, yo yana takrorlaymi?..
— Gap yo'q, — deya oldi Mehmonali tarvuzi qo'ltig'idan tushgan kimsa kabi bo'shashib. — Nimayam derdim? Siz komandirsiz! Gap yo'q!..
— Mana bu boshqa gap, — Javhariy kaftlarini bir-biriga ishqalagancha qizni qaytadan kiyintirishga tushdi. Kiyintirib bo'lgach, og'zidagi skotchni yechmagan holda tashqariga yetakladi.
— Sen ertaga erlik qilasan bunga, — dedi chiqib ketishdan oldin. — Faqat lab-lunjingni osiltiraverma! Hali bizning qoidalarga o'rganib ketasan. Ishon, ertaga xotiningni bus-butun qilib qaytaraman o'zingga!..
* * *
Mehmonaliga juda alam qilgandi. Kelganidan beri bu tun haqida ko'p va xo'b orzu qilgandi. Shu afg'on qizi bilan birga bo'lib, Mo''tabarning xiyonatini bir lahza bo'lsin unutmoqchi edi. Vujudiga muz bo'lib ingan alam va nafratga yengilmasligini, aksincha ulardan-da yovuzroq kimsaga aylanganini isbotlamoqqa shaylangandi. Javhariy barchasini yo'qqa chiqardi. Ko'zini lo'q qildi-yu, nasibasini tortib oldi.
Mehmonali alam ustida yana oq kukundan bir chimdimini milkiga ishqaladi. Bu safar ko'zlaridan o't chaqnab ketgandek bo'ldi. A'zoyi badanini sovuq terga o'xshash bir namlik chirmab borayotganini his etdi va bo'shashgancha karavotga o'tirib qoldi.
Shu payt qizarishi bir bo'lib, zo'rg'a ochilayotgan ko'zlari hov narida — deraza qarshisida tanish qiyofani ko'rgandek tuyuldi.
Oldiniga o'zini uxlayotganga, tush ko'rayotganga yo'ydi. Lekin u yer-bu yerini chimdim ko'rib, ko'rayotgani tush emasligiga amin bo'ldi.
Deraza qarshisida a'zoyi badani qonga bo'yalgan, boyagina o'zi kallasini olgan qariya qo'lida qon qotgan joynamozni siqimlagancha unga alam aralash boqardi.
— S-senga nima kerak? — Mehmonali narkotik ta'sirida bo'lishiga qaramay, yuragini qo'rquv hissi chulg'agan ko'yi ehtiyotkorlik bilan o'rnidan qo'zg'alishga tutindi. Ammo uddasidan chiqa olmadi. Jussasi o'ziga bo'ysunmadi. Go'yo kimdir karavotga mixlab qo'ygan-u, qo'zg'alsa, kuchli og'riqdan azob chekadigandek goh o'ng, goh chap yonboshiga o'zini tashlashdan nariga o'ta olmadi.
— Sen o'lishing kerak, — dedi qariyaning arvohi qo'lidagi qon qotgan joynamozni silkitib. — Menga o'xshab pichoq tig'idan oh chekib, nola qilib o'lishing zarur. Sen joynamozimni bulg'ading, iflos, iymonsiz! O'lasa-an! Qon qusib o'lasa-an!!!
Mehmonali bu hayqiriqlar quloqlari ostida jaranglaganini aniq-tiniq sezib turardi.
Qo'rquv, hadik, ajal ta'qibi uni yotishga majbur etdi. Yotganda ham ko'rpaga o'ralgancha qorni bilan yotib oldi. Hayqiriqlar, tahdidli va o'zi uchun yoqimsiz tovushlar tinishiga umid bog'ladi.
Oradan bir necha daqiqa o'tdi yo o'tmadi, nihoyat tovushlar tindi.
Xonani zulmat isi hamda shubhali sukunat qopladi.
* * *
Shu uxlagancha Mehmonali erta tongda kimningdir turtkisidan cho'chib ko'zlarini ochdi.
Tepasida o'zidan ikki yosh katta Avaz tavakkalchi degan jangari tirjaygancha qarab turardi. Unga bir ishga qo'l urish kerak bo'lsa, reja tuzmasdan, darrov hovliqib ish boshlashi tufayli shunday laqab qo'yib olishgan.
Mehmonali uning ilkis turtkisidan so'ng kechagi ko'rganlari xotirasiga muhrlanib qolganmi, sal qursa o'layozdi. Yuragi tez urib, ko'zlari kappa ochilgan ko'yi vujudi titrab ketdi.
Tavakkalchi laqabli bu jangariga ko'zi tushgachgina bo'shashib qaytadan o'ringa cho'zildi.
— Nima, kecha ko'payib ketdimi deyman dori? — savol tashladi tavakkalchi turgan yerida. — Juda bezovtasan? Tinchlikmi?
— Doza ko'paysa shunaqa bezovta bo'ladimi odam? — dedi Mehmonali tepasidagi jangariga sirli boqib. — Qo'rqadigan bo'p qoladimi?
— Ha-da, — dedi yanada jonlanib tavakkalchi. — Agar vaqtida kamaytirmasang, o'lib qolishing turgan gap. Ajoyib kunlarning birida uxlaysan-u, qaytib uyg'onmaysan.
— Avaz aka, Javhariy meni «lox» qip ketdi, — dedi Mehmonali istamaygina o'rnidan qo'zg'alarkan. — Chuv tushirdi. Erkakchasiga va'da berib, oxirida ustidan chiqmadi.
— Bilaman, ukam, — dedi Avaz beixtiyor qovog'ini uyib. — Shuning uchun yoningga kirdim-da! Senga ba'zi past-balandliklarni shipshitib qo'ymasam bo'lmaydi. Keyin… Maslahatli ish ham bor.
— Gap yo'q, — dedi Mehmonali. — Qanaqa past-balandlik, aka?
— O'sha sen xudoga sig'inganday sig'ina boshlagan Javhariy-chi, — dedi Avaz tavakkalchi. — G'irt hezalakning o'zi. O'g'ri, muttaham, chaqimchi va sotqin.
— Yo'g'-e, — deya unga qattiqroq tikildi Mehmonali. — Nahotki, komandir bo'p turib shunaqa bo'lsa?..
— Ha-da, komandirligidan unumli foydalanadi u xonasalot.
— Poraxo'rmi?
— Qanaqa poraxo'r? O'g'ri, muttaham dedim-ku! Keyin buyog'idan kelsak, sen o'sha afg'on qizidan umidingni uzaver!
— Nega? Qaytarib bermaydimi? — soddalarcha so'radi Mehmonali. — Xotin qilvoladimi o'ziga?
— Uf-f, muncha g'alcha bo'lmasang? Jinnimidi u xotin qilib? Xotin qilvolgandan keyin u manjalaqini boqish, himoya qilish kerak. Ahmoqmidi o'sha iflos xotin qilib?
— Unda nima qiladi?
— Nima qilishini bilmadim-u, lokigin qaysi qizni xonasiga opkirib ketsa, o'sha qiz izsiz g'oyib bo'ladi. Hech qachon ko'rmaysan uni.
— Demak, o'ldirib ketarkan-da, — dedi Mehmonali asabiy lab tishlab. — Bundan boshqa nimayam qilardi.
— Bunisidan xabarim yo'q. Balki o'ldirib yuborar. Ammo Javhariyning asl laqabini bilasanmi?
— Yo'q, — yelka qisdi Mehmonali. — Shoirligini aytgan, lekin laqabini…
— Laqabi «Murdaxo'r», — dedi Avaz ovozini hiyla pasaytirib. — Yigitlarimiz bir necha marta lagerning narigi chetidagi yashirin xonasida murdalarni bo'laklab qovurayotganini ko'rib qolishgan ekan. Murdaning kallasiniyam ko'rishgan. Kalla-chi, ayol kishiniki bo'lib chiqqan.
— Nahotki? Shunchalik vahshiymi?
— Shuning uchunam unga murdaxo'r deb laqab qo'yvolishgan. Shunday ekan, ukam, afg'on qizidan umidingni uzaver!
— Voy maraz-ey, — Mehmonalining mushtlari tugilib, yelkalari ucha boshladi. Qachon asabiylashsa, shunday holatga tushib qolardi. — Avaz aka, o'ldiraymi shartta xonasiga borib? Nima deysiz?
— O'ldirolmaysan, — dedi Avaz tavakkalchi norozi bosh chayqab. — Sendan boshqalar ham ko'p marta urinib ko'rishgan. Uddalay olishmagan. Ovcharka itga o'xshaydi u xunasa. Juda sezgir. Xayolingni xuddi jodugarlarday o'qib turadi. Yo'q… Qo'lingdan kelmaydi. Uka, yuz-qo'lingni yuvib oshxonaga chiqarsan-a? Juda muhim ish bor. Maslahatlashib olardik. Nima deysan?
— Xo'p, aka, — dedi Mehmonali birdan bo'shashib. — Besh minutda oshxonada bo'laman!
Avaz tavakkalchi uning yelkasiga qoqib qo'ydi-yu, tashqariga yo'l oldi.
* * *
— Ukam, endi menga yaxshilab quloq sol, — dedi Avaz Mehmonali stollardan biri qarshisiga kelib o'tirgach. — Faqat ikkalamizdan bo'lak hech kim bilmasin. Uqdingmi?
— Gapiravering, — dedi Mehmonali hafsalasizlik bilan. — Bu lagerda mening sirdoshim ham, yaqin do'stim ham yo'q. Buni o'zingizam yaxshi bilasiz.
— Javhariyning… Ya'ni, «Murdaxo'r»ning xonasida kattakon temir sandiq bor. Ichi pulga to'la.
— Q-qanaqa pul? Yo'g'-e…
— Ha, hayron bo'lma. «Murdaxo'r» bu yerda biznes qiladi. O'sha pullar ham yo'qolib qolgan qizlarning yaqinlaridan zo'rlikminan olingan. Bilasanmi qanday yo'l tutadi?
— Qanday?
— Oldin qiz bilan bir kecha yotadi. Yoqtirib qolsa ikki kechayam yotishi mumkin. Keyin u qiz yo'qolib qoladi. Xo'sh, innaykeyin nima bo'ladi? Bilmaysan. Innaykeyin qizning yaqinlari bu yerga keladi. To'g'ri kelib Javhariy janoblariga uchrashadi. Qizini topib berishni talab qiladi, baqir-chaqir qiladi. Qo'rqitadi. Javhariy esa darrov shantaj qilishga o'tadi. Hukumatga bizni sotganini aytib tuhmat qiladi. Qatl qilish bilan po'pisa qiladi. Hatto, bir nechta jangarini chaqirib qo'lini arqonlatadi ham. Ko'ribsanki, boyagina shovqin ko'tarib, dunyoga jar solgan mard qo'yday yuvosh tortadi-qoladi. Endi uning o'zi shafqat so'rab yalina boshlaydi. Ana shunda «Murdaxo'r» shantaj qilishga o'tadi. Shuncha pul berasan, tirik qo'yaman deb turib oladi. Sho'rlik odam nima qilsin?!. Jon shirin-da baribir! Topadi aytgan pulini. Shundan keyingina Javhariy u odamni tinch qo'yadi.
— Voy iflos-ey, — deya qo'llarini musht qildi Mehmonali. — Men bunaqa iflosligini bilmagandim. Nahotki?.. Axir… Xalif indamaydimi? Yo xabari yo'qmi?
— Qanaqa xalif? — qo'l siltadi Avaz. — Bu yerda jo'raboshi bor. Xalif emas. Qolaversa, uning o'ziyam farishta emas. Uchiga chiqqan xudbin va o'g'ri, poraxo'r.
— Demak, uyam biznes qilarkan-da!
— Ana endi o'zingga kelyapsan. Buyog'ini eshit endi. Sen qanday bo'lmasin, Javhariyning mehrini qozonib o'sha sandiqdagi pullarni o'g'irlashing kerak.
— Nimaga? Keyin-chi?
— Keyinmi? Keyin biz senminan alohida otryad tuzishimiz kerak. Tog'ning narigi chetida bir g'or bor. Vaqtincha o'sha yerda yashab turardik. O'n besh-yigirma chog'li askar bo'lsa, boshlanishiga yetadi. Biz bu diyordan Javhariyga o'xshagan lattalarning dumini tugsak, o'zimiz xalifalik tuzardik. Otryadgayam, xalifalikkayam o'zing bosh bo'lasan, ishon! Askar topishni menga qo'yib ber. Bu lagerda Javhariyni ko'rishga ko'zi yo'qlar ko'p. Ularga pichadan pul bersang, jon deb ortingdan ergashadi.
— Ja qiyin bo'lar-ov, aka, — dedi Mehmonali. — Burnining ostida turib qanday yashaymiz? Hamma qurol shularning qo'lida bo'lsa. Buning ustiga afg'on diyorida bunday otryadlar juda ko'p deyishadi.
— Bizning qaerdaligimizni it ham bilmaydi, — dedi Avaz. — Keyin… Ombor qorovullari mening og'aynilarim. Quroldan xavotir olma. Kerak bo'lsa-chi, eng zo'rlarini o'marib ketamiz. Asosiysi, pulni o'mara olsang bas. Xo'sh, nima deysan?..
Odam bolasi yetakchi, rahbar, amaldor bo'lishi mumkinligidan xabar topmasin. Jamiki poklik, halollik, diyonat, vijdon, shafqatni unutadi. Darrov iblis tarafga og'ib ketadi. Uning quliga aylanadi. Amal kursisiga o'tirsa bas. Bundan boshqasi uni qiziqtirmay qo'yadi. Mehmonali ham o'shalarning biri-da. Avazning ishonch bilan yetakchi, komandir bo'la olishiga ishora qilgandayoq yuragiga o't tushib bo'lgandi. Halitdan xayolan qo'l ostidagilarga, qo'l qovushtirgancha uning uchun kerak bo'lsa o'limga tayyor turgan jangari kallakesarlardan iborat otryadga buyruq berar, kofirchalish deya tan olinib qo'lga olinganlarni o'z qo'llari bilan qatl etar, mahkumning joni uzilgach, otryaddagilar «Ollohu Akbar!», deya qichqirishlaridan sarxush edi. Shunday shirin va xom xayollar qurshovida ilkis o'rnidan turdi. Shu tobda yana oq kukunning xumori tuta boshlagandi.
— Men roziman, — dedi Avazning ko'zlariga tik boqib. — Faqat tashqaridan turib menga yordam berasiz. Ishni tashkil qilib berib turasiz.
— Gap yo'q, — dedi Avaz ham o'rnidan qo'zg'alib. — Unda mening xabarimni kut, komandir!..
Avaz tavakkalchining so'nggi gapi Mehmonaliga moydek yoqib tushgandi.
Og'zining tanobi qochib, beo'xshov tirjayish qildi-da, xonasiga yo'l oldi.
* * *
Mehmonali xonasiga kirgach, bir muddat o'y surgancha o'tirib qoldi.
Keyin nimadir esiga tushgan kabi ilkis o'rnidan turdi-da, ilgichga ilingan kostyumi kissasini kovlab, xaltacha chiqardi. Biroq bu gal dozani oshirish niyatidan yiroq bo'ldi. Negaki, Avaz tavakkalchining gaplaridan so'ng yuragiga g'ulg'ula tushib qolgandi. Endi har bir qadamni o'ylab bosish lozimligini yanada chuqurroq anglab borar, salomatlik va xotirjamlikda jangari kallakesarlarning mard, shafqatsiz, uddaburon, sovuqqon dala komandiriga aylanish, shu bahonada shuhrat qozonish, boylik to'plash haqida o'ylay boshlagandi.
U yarim chimdimgina kukunni odatiga ko'ra milklariga ishqaladi-yu, asta karavotga cho'zildi.
Shu tobda Javhariyning xonasidagi temir sandiqdan pul o'g'irlash rejasini tuzishi zarur edi. Shu xususda bosh qotirishni ixtiyor eta boshlagandi.
Biroq doza kamligiga qaramay, negadir tag'in kayfi taranglashdi-yu, ko'zlari ola-kula bo'lib, yurak urishi tezlashgandek sapchib ketdi.
Miyasi g'uvillay boshlaganini aniq-tiniq his etib turdi. Keyin esa g'uvillash tinib, boshi aylana boshladi.
Yo'q, kayf qilgan paytlarda boshi bu taxlit aylanmasdi. Bu galgisi o'ta yoqimsiz edi.
Mehmonali bir-ikki qadam tashlasa yengil tortadigandek oldinga qarab yurdi. Ammo gandiraklab qaytadan karavotga o'tirib qoldi.
Bu ham mayliydi. Chidardi. Shundoq ham narkotik degan baloga mukkasidan ketgani uchun tavbalar qilishga hozir-u nozir edi.
Qonyuqi joynamoz siqimlagan afg'on chol tag'in ko'z o'ngida, shundoq ro'parasida hozir bo'lishi oshib tushdi.
— Sen?.. — deya beixtiyor ortga tislandi Mehmonali. — Yana qand yeyapsanmi bu yerda, mishiqi? Sen… O'lgansan-ku! Daf bo'l bu yerdan!..
Qariya javob o'rniga qo'lidagi joynamozni yoyib yubordi. Shu zahoti joynamozdan qop-qora qon polga tomchilay boshladi.
Bu manzara naq dahshatning o'zi edi. Mehmonali rangi shundoq ham narkotik ta'sirida oqargani kamlik qilib, bu manzara sababli murda qiyofasiga kirib qolganini sezib turardi. Baqirmoqchi bo'lardi, ovozi o'ziga bo'ysunmasdi. Ortga tislana-tislana, tashqariga qochishni mo'ljallagandi. Buning ham uddasidan chiqa olmadi.
— Daf bo'l! — deya alamli shivirladi u. — Hech kimning ko'zi uchib turgani yo'q senga! Yo'qol! Eshityapsanmi? Yo'qol yaxshilikcha!..
— Sen o'lsanggina, qon qusib o'lsanggina ketaman, — dedi qariya dag'al va yoqimsiz tovushda. — Bo'l, harakatingni qil! Joynamozni qonga bo'yaganing uchun ajr talab qilishyapti uyoqda! Tezroq o'l! Ajringni to'la, qonxo'r!..
Mehmonali jonholatda tashqari eshikka boqdi. Eshikni yopish xayolidan ko'tarilgan ekan. Sal yengil tortgan bo'lib ehtiyotkorlik bilan eshik tomon yurib ko'rdi. Qariya joyidan jilmayotganiga amin bo'lgach, bir siltanishda tashqariga chiqib oldi va eshikni yopgancha bir muddat tutqichni qo'yib yubormasdan tek turib qoldi. Go'yo shunday qilsa, qariyaning arvohi tashqariga chiqa olmaydigandek tuyuldi. Chiqmagach, tutqichni qo'yib yubordi-da, orqa-ketiga qaramay qochdi.
* * *
Hovliga chiqib olgandan keyin ham o'ziga kela olmay besh daqiqacha bir joyda tik turib qoldi. Lagerdagi jangari kallakesarlar uyoqdan-buyoqqa o'tish asnosida Mehmonaliga hayron qarab olishar, lekin indashmasdi. Ba'zilari bosh chayqab qo'yar, ayrimlar ochiqchasiga Mehmonalini masxaralagan kabi kulib o'tardi.
Mehmonali esa ularga e'tibor qaratadigan ahvolda emasdi. O'zidan o'tganini o'zi bilar, hadeganda ko'z o'ngida qonli joynamoz tutgan qariya gavdalanib, ich-etini yerdi.
Oxiri bo'lmagach, hov naridagi kran yoniga bordi va obdon yuz-qo'llarini muzdek suvga yuvdi. Shundan keyingina hiyla o'ziga kelgandek yengil tortdi. Qariya ham ko'ziga ko'rinmay qoldi.
— Xayriyat-ey, — dedi o'ziga o'zi. — Qayoqdanam o'sha nusxani so'ydimakan? Shunchaligini bilsam, boshqa birovga aytib o'ldirtirardim-a! Soqolingga qurt tushkur chol! Ochiqchasiga hamla qilishga o'tdi endi… Yo'q, u arvoh. Arvohlar tirik odamga zug'um o'tkaza olmaydi. Bobom aytgan. Shunchaki… Mana shu zaharni qabul qilmasam, shu ishlar yo'g'idi. Padariga la'nat!..
So'kingancha qaytadan oshxona tomonga yurishga chog'langandi. Avaz tavakkalchining hovliqqan ko'yi kelayotganini ko'rib to'xtadi.
— Muncha ranging oqarib ketibdi? — so'radi Mehmonalining avzoyini ko'riboq Avaz. — Yo bugun ham dozani oshirdingmi? Vey, ma, manavi tabletkalar xumorni bosadi, tinchlantiradi. Sendan bir-ikkita ko'ylakni ko'proq yirtganim uchun aytyapman. Bu og'uga ja berilvorma! Ko'rganmiz og'zidan ko'pik kelib o'lganlarni. Jon bera olmay, azobda qolganlargayam guvoh bo'lganmiz. Sen hali yoshsan, kallangni ishlat!
— Bo'ldi, tushundim, — dedi gapni qisqa qilishga urinib Mehmonali. — O'zim ham pushaymon bo'lib o'tiribman. Ko'zimga haliyam o'sha sassiq chol ko'rinib tinchlik bermayapti. Majbur bo'ldim xonamdan qochib chiqishga!
— U ko'rganlaringning hammasi narkotik ta'siri, — dedi Avaz kuyinib. — Toming ketib qoladigan bo'pti. Agar vaqtida to'xtatmasang, itday o'lib ketasan. Ishon, sen o'lsang, it ham qarab qo'ymaydi. Bu yerlarda ahvol shunday. Odamning o'lishi odatiy holga aylanib bo'lgan. Birov achinib ham qo'ymaydi. Aksincha,