Kallakesar 3 (kamolov) (2-sahifa)
kerak. Dushmanlarimizni yer bilan yakson qilaverishimiz zarur. Ana shunda g'alaba bizniki bo'ladi. Nima deysan?
— Haqsiz, — Mehmonali so'nggi lahzalarda azbaroyi asabiylasha boshlaganidan arang o'zini idora etib turardi. Uni Samadning asl niyati xavotirga, shubhaga solar, tezroq maqsadga ko'chishini xohlayotgandi.
«Ey Yaratgan egam, — xitob qilardi qalban. — Sen adolatlisan! Sening adolating qarshisida mendek bandalaring jon fido etsa arziydi. O'zing saqlaguvchisan! O'zing alqaguvchisan! Xatoga yo'l qo'ysam, o'zing jazolaguvchisan! Yomonlarga, ko'ngli qora, ikkiyuzlamachilar, firibgarlar, shafqat neligini bilmagan nodonlarga o'zing tavfiq ber!..»
Ruhan ezilib borayotgan bo'lsa-da, Mehmonali tez fursatda o'zini qo'lga ola bildi.
Ollohni chin ko'ngildan yodga oldi deguncha, ko'ngli yorishib ketgandek, qalbida bahor yashnay boshlagandek, vujudini iliq bir tuyg'u qamrab olgandek yengil tortdi.
— Siz haqsiz, — dedi yana bir bor Samadga tik boqib. — Dushman ta'qibida qolishdan, xasisga qarzdor bo'lishdan, nomardga muhtojlikdan xudoning o'zi asrasin!..
— Barakalla, — Samad bu gaplardan keyin dast o'rnidan turdi. Unga javoban Mehmonali, Muhsin ham tik oyoqqa turishdi.
Samad asta Mehmonaliga yaqinlashdi-da, yelkasiga qo'l tashladi.
— Seni kuchli, jasur desam, juda aqlli ham ekansan. Bu fe'ling menga ma'qul. Endi gapni cho'zmaylik-da, maqsadga o'taylik. Mehmonali, jasurliging, qo'rqmasliging, to'g'riso'zliging bir taraf, Mo'tash-u Soli qariya bir taraf. Ishon, agar islovotxonaga kirib men bilan ochiqchasiga olishishga ahd qilmaganingda, ko'zlarimga tik qarab niyatingni oshkor etmaganingda, manavinaqangi ishlar, gap-so'zlar bo'lmasdi. Seni har qanaqasiga tinchitish qo'limdan kelardi. Biroq sendagi shiddatni ko'rib, o'zim kabi qiynalganingni eshitib fikrimni o'zgartirishga majbur bo'ldim. Endi esa gapimni eshit. Shaharda Qo'ysinboy degan obro'li, puldor bir boyvachcha bor. Juda shinavanda, ko'ngli toza, dangalchi odam. Uyam menga ulush berib turadi. Evaziga men uni mentlardan, soliqchilardan, prokuratura xodimlaridan himoya qilib turaman. Maqtanishmas, judayam boy, ammo mendan o'lguday qo'rqadi. Shu odamning Jahongir degan yolg'iz o'zboshimcha o'g'li Rossiyada narkotikka aralashib qopti. Buyam yetmaganday, qo'lga olish jarayonida melisani o'ldirib qo'yibdi. Otasi yalinib xudoning zorini qilyapti. Agar kim o'g'lining aybini bo'yniga olib turmada o'tirib bersa, og'ziga siqqan pulni berarkan. Nima deysan? Sen boyvachchaning hojatini chiqara olasanmi?
Mehmonali suhbatda bunday keskin burilish yuzaga kelishini kutmagandi.
Ne deb javob qaytarishni bilmay garangsib qoldi.
* * *
Mehmonalining o'y-xayollari tamoman chalkashib ketdi. Qay biri haqiqatga yaqin, qay biri ziyonli ekanini anglay olmay halak bo'ldi.
«Samad g'irt mushtumzo'r, ashaddiy kallakesar, jinoyatchi, insof-u diyonatni unutgan, his-tuyg'ulardan mosuvo bir kimsa bo'lsa, — deya o'ylardi u javob berishga shoshilmay. — Aslida men shu kimsani tinchitish niyatida keldim. Ishlar esa butunlay chappasiga ketdi. Samad meni bir zarba bilan sindirdi-yu, hammasini o'zgartirib yubordi. Nima qilay? Qanday ishonay bu zo'ravonga? Shunaqa deyman-u, o'sha… Islovotxonadagi qo'lga tushishimdan to hozirga qadar menga yomonlik qilmadi. Aksincha, nuqul mening yonimni ola boshladi. Hatto, qariya, Mo''tabarniyam qarshimda tiz cho'ktirdi. Nega? Qaysi ko'rsatgan karomatim uchun bunday qildi? Nahotki, bularning hammasini mana shu turmada o'tirishga rozilik berishim uchun qilgan bo'lsa? Zo'rlik bilan, yoki shantaj qilib ham ko'ndirsa bo'lardi-ku! Xudoyim, menga to'g'ri yo'l ko'rsat! Qachongacha qoqinishda davom etaman? Qachongacha meni sinaysan? Ota-onamning tayini bo'lmadi, tog'am uydan mahrum qilib ko'chaga haydadi. Hammasini ko'rib, bilib, kuzatib turding. Shunda ham shukr qildim o'zingga. Sen bo'lsang, bir itqitding-u, qayoqdagi zinokor, iymonsizlar qo'liga topshirding. Ular keragicha ustimdan kulishdi. G'ururimni, erkaklik sha'nimni o'zlari istagancha toptashdi, oyoqosti qilishdi. Shundan keyin ham rahm qilmading. Mana, anavi go'rso'xtalar, ashaddiy kallakesarlarga ro'baro' qilding. Bu maraz o'zim ko'ngil qo'ygan ayolga ham ko'z o'ngimda egalik qilib turdi. Miq eta olmadim. Nima qilay? Qachongacha sukut saqlaysan? Qalbimga biror belgi yuborsang-chi! O'zing ko'rsatmagin, basharti hozir Samadga tashlanib qolsam, pichoqlabmi, otibmi o'ldirsam, nima qilarding? Qanday yo'l tutarding, xudoyim? Bilaman, sen meni iblis yetagiga kirganlikda ayblay boshlaysan. Demak, bo'rining yesa ham, yemasa ham og'zi qon bo'lganidek, har qanaqasiga aylantirmay, qay yonboshimga ag'darilmay, baribir halovat bermaysan. Xotirjamligimni o'zimga qaytarmaysan. Unda mening oldimda bittagina yo'l qoladi. Samad aytgan taklifga rozi bo'laman-u, o'zingga tavakkal qilaman. Mabodo kun kelib achinsang, rahmimni yersan, bo'lmasa, bundan-da battar kunlarga solarsan…»
— Roziman, — dedi Mehmonali nihoyat boshini ko'tarib. — Ammo hammasini oldindan bilishim kerak. Qancha to'lashidan tortib, qancha muddatda turmadan chiqib ketishimgacha bilishim shart. O'sha odam va'da berishi lozim. Bu… O'zingiz tushunasiz… Hazilakam gapmas bu.
— Haqsan, Mehmon uka, — dedi Samad Mehmonalining ko'zlariga tik boqib. — Hammasini sen xohlaganday hal qilamiz. Rozilik bildirib, juda to'g'ri yo'l tutding. Bir-ikki so'mli bo'p qolasan bahonada. Qani, ketdik unda! Dam olamiz! Nasib bo'lsa, ertaga ertalab Qo'ysin boyvachchanikiga boramiz…
* * *
Haqiqatan, ertasi kuni Samad Mehmonalini mashinasiga o'tqazib, aytilgan manzilga olib bordi. Ularga faqat Muhsin hamrohlik qiladigan bo'ldi. Mehmonali tushundiki, Muhsin deganlari juda ayyor va hushyor yigit ekan. Balki shuning uchun ham Samadning eng yaqin shotirlaridan biriga aylangan. Samad Muhsinning ishtirokisiz hech bir ishga qo'l urmaskan.
Ammo hashamatli hovli ro'parasiga yetib kelishgach, Muhsin mashinada qoladigan bo'ldi.
Darvoza qarshisida esa, boyvachcha bo'lsa kerak, yonida to'rt chog'li barvasta erkaklar bilan qo'l qovushtirgancha turardi. Samad boyvachcha va yonidagilar bilan sovuqqina ko'rishdi-da, ichkariga yo'l oldi. Mehmonali ham Samad yetagida hovliga kirdi.
Umrida bunday uyni ko'rmagandi.
Hashamatni ko'rib tosh qotdi. Uy egasi Qo'ysin boyvachchaning esa juda dimog'dor, qo'rs, sovuqqon va badjahlligi shundoq yuzidan sezilib turardi.
Mehmonlarni pildiragancha mehmonxonaga boshlab kirdi-da, bezatilgan uzun stol qarshisiga o'tirishni so'radi
— Ukajonim, xush kepsiz, — dedi yuzlarga fotiha tortilgach, Samadga muloyim ohangda. — Bir og'iz qo'ng'iroq qilib buyursangiz, mashina yuborardim-ku! Ja noqulay ahvolga solingiz-da odamni!..
— Hechqisi yo'q, — dedi Samad qarshisidagi boyvachchaga sovuq boqib. — Atayin o'zim xabar bermay keldim. Bir mehmondorchiligingni ko'rib qo'yay dedim.
— Juda to'g'ri qipsiz, — yaltoqlandi boyvachcha. — Biz xizmatda! Iloyim umringiz uzun, martabangiz bundanam ulug' bo'lsin, ukajon!.. Aytgancha… Qani, dasturxonga qaranglar, ukajon!..
— Biz mehmonga kelmadik senikiga, — gapni kesdi Samad. — Mana bu yigit bizning ukaxonlardan. Ishonchli, gapi keskir, tegirmonga tushsa tirik chiqadi. Hov o'sha aytgan gaping bo'yicha opkeldim.
— Voy, shunaqami? — boyvachcha dast o'rnidan turdi-da, artistlarcha Mehmonaliga yuzlanib ta'zim bajo ayladi. Shu asnoda ko'zlarida yosh g'iltilladi. — Samadjon uka, oltin boshingiz omon bo'lsin! Bechora Jahongirim…
— Vey, boyvachcha, o'zingni qo'lga olsang-chi yig'loqi qizlarga o'xshab ko'zyosh qilavermay. Undan ko'ra, gapning po'stkallasini ayt. Qancha berasan, qachon bu ukaxonni chiqarib olasan, turmadagilar, prokuratura, politsiya bilan qanday kelishgansan… Shularni bilishimiz kerak. Xudo ko'rsatmasin, mening yuzim shuvut bo'lsa, bilasan seni nima kutishini! Yo bilmaysanmi?
— Bilaman, — dedi yer chizib boyvachcha. — Sizni bilmay o'libmanmi?!. Endi… Ha, allaqachon uyoqdagilarminan ishni pishitib qo'yganman. Rozi-rizolik, oldi-berdilar joyida. Faqat bu ukamizni oborsak, o'g'limning ayblarini bo'yniga olsa… bo'ldi…
— Qancha bermoqchisan? Shundan gapir!
— Besh yuz ming ko'kida beraman, — dedi ilkis boshini ko'tarib boyvachcha. — Gap bitta, xudo bitta!
— Mening ulushim-chi? — sovuq tirjayib Qo'ysin boyvachchaga ayyorona boqdi Samad. — Bilasan, men tekinga ishlamayman.
— Samadjon, uka, — dedi boyvachcha hanuz yer chizgan ko'yi. — Besh yuz ming ko'kida beryapman-ku! Nima deydi… O'zlaring kelishvolasizlar-da endi! Bir umr xizmatingizdaman, uka! Tonsam… Xudo ursin-e!..
— Bo'pti, — boyvachchaning yelkasiga qoqib, shu orada Mehmonaliga ko'z qisib qo'ydi Samad. — Xudoni bezovta qilma! Hazillashdim. Bu ukam bilan o'zimiz gaplashib olaveramiz. Xo'sh, haqni qay tartibda, qachon berasan? Dangalingni ayt!
— Agar ukam xo'p desalar… Bankdan plastik kartochka olib o'shanga tashlab bera qolsammikan?
— Bo'ladi. Xo'sh, qachon tashlaysan?
— Hayron bo'p qoldim. Sizlar… Nima deysizlar bu masalada?
— Bizmi? — dedi kaftlarini bir-biriga ishqalab Samad. — Ukam ketishidan oldin tashlaysan o'sha plastikka. Plastik menda turadi. Chunki begona yurtlarda, «tem bolee» turmada plastik ko'tarib yurmaydi-ku! Mayli, buniyam o'ziminan alohida gaplashamiz. Sen unda ertagayoq bizni olib bankka borasan, plastik zormandasini olamiz, ana undan keyin indinga jo'nayversangizlar bo'ladi. Aytgancha… Yana bir narsa… Mehmon ukamni qancha muddatda chiqarib olasan u yerdan?
— Bir yilga kelishganmiz sudya, prokurorlar bilan, — dedi endi boshini balandroq ko'tarib boyvachcha. — Gap bitta, xudo bitta! Xudo nasib qilsa, kelasi yil xuddi shu kuni o'zim turmadan opchiqib, opkelaman Mehmonjonni.
— Xavfsizlik masalalari-chi? Harqalay bolang mentni o'ldirgan. Tag'in…
— Tushunaman, — dedi asabiy lab tishlab boyvachcha. — Men hammasini hal qip kelganman, uka, xotirjam bo'laveringlar! Ukamizni birov chertmaydi. Agar chertsa, telefon berib kelaman, menga qo'ng'iroq qiladi, o'zim erinmasdan borib adabini beraman. U yaramaslargayam hazilakam pul sarflamadim, uka! Mana shu betavfiq o'g'ilning dastidan bo'larim bo'lyapti!
— Hechqisi yo'q, — dedi Samad ketishga chog'lanib. — Bolang hali boshini devorga urib ko'rmagan-da! Urib ko'rsa keyin yuvosh tortadi. Bo'pti, bizga ruxsat! Demak, ertaga ertalab seni kutamiz ukam bilan!
— Albatta… Haligi… Samadjon uka, bir cho'qim osh…
— Oshni keyin yeymiz, boyvachcha, — kulib Qo'ysinboyning yelkasiga qoqdi Samad. — Mana bu ishkallar biryoqli bo'lsin, bir cho'qimmas, ko'prog'ini yeymiz!
— Xudo xohlasa! Agar… Sizlarni ovora qilgan bo'lsam, urintirgan bo'lsam, kechirib qo'yasiz-da, uka!..
Samad javob qilmadi. Sovuq tirjayish bilan kifoyalanib, Mehmonalining tirsagidan tutgancha ko'chaga yo'l oldi.
* * *
Shu kecha Mehmonali ancha vaqtdan beri xotirjam va tinch uxlabdi. Samadning hashamatli uyidan alohida xonani ajratishgan ekan. Yumshoq divanda uxlab o'rganmagani uchunmi, bir muddat u yonboshdan bu yonboshga ag'darilaverib xunob bo'ldi. Hatto, ostidagi ko'rpacha ustiga to'shalgan oppoq choyshabga teginishga-da qo'rqdi. O'rganmagandan keyin shu-da. Qishloqda eski-tuski, uvadasi chiqqan ko'rpalar ustida uxlashga odatlangan odam biroz o'ng'aysizlanib qolarkan…
Biroq ko'ngli hayitdagidek yorug' edi. Shunday badjahl va qachon qarasa qovog'ini uyib yuruvchi Samaddek odam uni boyib ketishga undashi Mehmonalini quvontirardi. Shularni o'ylaganda, ko'z oldida tog'asi, kennoyisining shang'illayotgan qiyofasi namoyon bo'ldi. O'z jigarlaridan ro'shnolik ko'rmagani, aksincha, ularning bor-budidan ayirib, ko'chaga sharmandalarcha haydab solgani alam qildi. Ularning ketidan Barno, o'zi chin ko'ngildan sevgan qiz xayolida jonlandi. Uning so'nggi so'zlari yodiga tushib, ko'ngli g'ashlandi. Xayolan bo'lsa-da, bir kunmas bir kun albatta qishloqqa borishni, borganda ham yarqiragan mashina haydab borishni orzuladi. O'shanda hammalari, tog'asi-yu, kennoyisi, Barno-yu, uning ota-onasi afsusdan til tishlashlariga ishondi…
Xayol-da, bir olib ketsa, uzoqlarga sudraklab ketadi. Mehmonali Qo'ysin boyvachcha va'da qilgan yarim million dollar haqida o'ylay boshladi. Axir… Bu juda katta pul. Qamoqda o'tirib chiqsa, bir yildan keyin o'sha pullarga egalik qilishi mumkin bo'ladi. Qanday kecharkin ahvoli? Dasta-dasta pullarni qo'liga olgach, havolanib ketmasmikan? Nimaga sarflaydi shuncha pulni? Biznesga uradimi o'zini? Yo boshqa yo'llari ham bormi?..
«E, Samad bor-ku, — o'yladi Mehmonali g'ijini kelib. — Bir yo'lni ko'rsatar, axir! Balki birga ish qilishni taklif qilar. Nima bo'pti? Bular shahar odami. Tishi shu shaharda chiqqan. Pulni aylantirishni yaxshi bilishadi… Ishqilib, xudo to'g'ri yo'ldan adashtirmasin-da!..»
Mehmonali yana bir talay shirin xayollarni ko'ksiga bosgan ko'yi ko'zi ilinganini ham payqamay qoldi.
* * *
Ertasi kuni Qo'ysinboy uni poezd vokzalida qarshi oldi. Mehmonali bundan ham juda mamnun tortdi. Chunki samolyotni jini suymaydi. Sababi, qo'rqadi. Samolyot pastlayotganda, joni chiqqudek bo'ladi. Poezd esa juda tinch bo'ladi. Rossiyaga ketishda Qozog'iston cho'llaridan o'tadi. Har xil hamrohlarga ro'baro' bo'ladi, tanishadi, ko'ngil yozadi. Bunga armiya xizmatidan qaytayotganda shaxsan guvoh bo'lgan. Har xil yo'lovchilar zeriktirishmagan, qanday manzilga yetganini sezmay qolgan. Maza qilgan…
Bu gal ham shunday bo'ldi hisob. Kupedoshi andijonlik To'xtamish degan o'zi tengi yigit ekan. Avvaliga gaplari qovushmadi. Bir-birlariga ishonchsiz, shubhali nazar bilan boqa boshlashdi. Bir-birlarini o'g'riga yo'yib go'yo mushuk-sichqon o'ynashdi. Oxiri bo'lmadi. To'xtamishning toqati toq bo'ldi.
— O'rtoq, yo'l bo'lsin? — so'radi u Mehmonaliga tegishli o'rindiqqa ohista cho'kib. — Sir bo'lmasa nima ish bilan ketyapsiz Rossiyaga?
Mehmonali batafsil gapirib o'tirishni xohlamadi. Samad ham shunday tayinlagandi. Shuning uchun gapni qisqa qildi.
— Tijorat bilan ketyapman. «Mol» opkelishim kerak uyoqdan.
— Ha-a, tushunaman, — dedi To'xtamish yer chizib. — O'zim ham tijoratchi bo'lsangiz kerak deb o'ylovdim.
— O'zingiz-chi? — so'radi Mehmonali. — Siz nima ish qilasiz uyoqda?
— Menmi? — kulimsiradi To'xtamish. — E, bizdaqalar qurilishdan boshqa nimayam qilardi?!. Ish borakan. Akaxonlardan biri katta ob'yektni olibdi. Meniyam chaqirdi. Lekin nolimayman. Xudoga shukr, qurilishdayam yaxshi pul to'lashadi.
— Ha, eshitganman, — dedi Mehmonali. — Uyoqda biznikilar tiqilib yotibdiykan. Har qadamda uchratarkansiz.
— Albatta, tirikchilik toshdan qattiq. Masalan, mening ikkita bolam bor. O'xshaymanmi bolali odamga?
— Yo'g'-e, — dedi Mehmonali hayrati ortib. — Sirayam o'xshamaysiz. Bo'lishi mumkinmas.
— Hamma shunday deydi. Lekin bu haqiqat. Otam rahmatli to'yingni ko'rib qolay deb erta uylantirib qo'ygan.
— Xudo rahmat qilsin otangizni!
— Rahmat.
— Agar men ishlaydigan shaharga borsangiz, bir o'tasiz-da kulbamizga! Har holda tanishib oldik. Bir yurtdan bo'lsak. Nima deysiz?
— Nasib bo'lsa albatta o'taman…
* * *
Olis yo'l nihoyat ortda qoldi. To'rt kun deganda, Mehmonali aytilgan manzilga yetdi. Shu yerda uni bir odam kutib olib, qo'liga Rossiya pasportini topshirishi lozim edi. Shunday bo'ldi ham. Yangi hujjatni qo'lga olgach, vokzaldan chiqib, o'ngga yurdi. Xuddi o'sha yerda Mehmonalini politsiya mashinasida kutib turishardi. U so'nggi bor osmon-u falakka tikildi, toza havodan qayta-qayta simirdi. Ko'ngli esa baribir alg'ov-dalg'ov edi. Umrida politsiyachilar bilan ish olishmagan, turma deganlarining yaqiniga bormagani uchunmi, qalbining bir chetini vahimaga o'xshash nimadir kemirib o'tar, ammo shu zahoti miyasi katta va ko'kimtir pullarni yodiga solib, yoqimsiz tuyg'uni nari haydardi.
Ha, ana, bir-birini barvastalikda quvib o'tishga tayyor to'rt politsiyachi mashina yonida tek turgancha Mehmonali yaqin kelishini kutayotgan ekan. Yaqinlashishi bilan ulardan biri bir qadam oldinga tashladi-da, harbiylarcha salomlashdi.
— Politsiya katta leytenanti Morozov! Adashmasak, siz o'sha Mehmonalisiz, shundaymi?
— H-ha, — dedi negadir tutilib Mehmonali. — Xuddi o'sha!
Javob qaytargani hamono orqaroqda turgan uch politsiyachi baravar kelib ikki qo'liga chang soldi. Katta leytenant shosha-pisha Mehmonalining qo'llarini kishanladi.
Mashinaga chiqib o'tirishgach, haydovchiga buyurdi:
— Bo'limga hayda!
Mashina taxminan yarim soatcha yo'l bosib, nihoyat ichki ishlar bo'limiga yetib bordi. Darvoza ochilgach, hovlidan o'tdi-da, eng chetdagi eshik ro'parasida to'xtadi.
«Shu shekilli qamoqxonasi, — ko'nglidan o'tkazdi Mehmonali. — Hozir shu yerga opkirishadi-yu, tamom, qaytib yorug' dunyoni ko'rsatmasliklari aniq. O'lib ketmaydimi. Bir yil chidab bersa, niyatiga yetadi. Boyib ketadi. Yegani oldida, yemagani ketida bo'ladi. Mo''tabardaqalarning o'zi yugurib kelib bo'yniga osiladi…»
— Chapga yur, — buyurdi orqada kelayotgan politsiyachilardan biri. — Juda yaxshi. Endi zinadan pastga yur!
Shundagina bildiki, kameralar yerto'lada ekan. Hayron bo'ldi. Kinolarda ko'rgani yerto'lada emasdi-ku! Yo har yerda turlicha bo'larkanmi qamoqxonalar?..
Uni yerto'ladagi uzun yo'lak orqali oxirgi eshikka olib borishdi.
Politsiyachilarga ichki ishlar bo'limi navbatchilaridan biri hamrohlik qilayotgandi. Epchillik bilan borib kamera eshigini ochdi.
Kirishdi. Shu yerda qo'lidagi kishanni yechib olishdi.
Kamerada uzun bo'yli, ingichka mo'ylab qo'ygan, qaytarma lab bir o'zbek yigiti o'tirgan ekan. Mehmonali kirgani hamono ildam yurib uning qarshisida to'xtadi.
— Demak, dadam seni yollabdi-da, hamshahar, — dedi u Mehmonaliga boshdan oyoq razm solib. — Juda yaxshi qipsan rozi bo'lib. Bir nimali bo'p qolasan. Lekin turmaga borganingdan keyin aristonlar bilan do'st tutinishga harakat qil. Osmondan kelma, burningni ko'tarma!
Mehmonali bildiki, bu Qo'ysinboyning o'sha qaysar va battol o'g'li. Otasi shu arzandasi uchun besh yuz ming dollardan kechib o'tiribdi.
Negadir yigitga qarab turib g'ijini keldi. Azaldan boyvachchalarning arzandalarini jini suymasdi. Shu tobda o'sha jinlari qo'zg'olon qila boshladi. Nimadir qilib bu yigitning qitig'iga tekkisi kelib ketdi.
— O'rgatishga yoshlik qilasan hali, — dedi chirt etib polga tupurib. — Undan ko'ra ishtoningni shilta qilmay yashashni o'rgan!
— Nima? — hech qachon bu taxlit haqoratli so'z eshitmagan ekanmi, boyvachchaning o'g'li ikki qo'lini baravar yuqoriga ko'tarib Mehmonalini urishga chog'landi. Lekin narida politsiyachilar turgani esiga tushib, shosha-pisha bir qadam ortga tislandi.
Nimadir demoqchi bo'lib lablarini qiyshaytirib, tishlari g'ijirladi. Biroq indamadi. Bosh chayqay-chayqay, tashqariga yo'l oldi.
* * *
Qora qismatning kirdikorlari ko'p va xo'b bo'ladi. U bandasiga bir yopishdimi, ajralishga sira shoshilmaydi. Odamzodni o'zining turli jirkanch va zulmatdangina iborat ko'chalariga itqitib tashlayveradi. Jon achchig'ida yuqoridan pastga qulagan, qulash tufayli joni uzilgudek darajaga yetgan odam qora qismatning ixtiyoriga qarshi hech bir harakat sodir eta olmaydi. Rostakam qulga aylanadi.
Mehmonali ham o'z qismatining quliga aylanib bo'lganini endi-endi chuqurroq idrok eta boshlagandi. Ayniqsa, kamera ichkarisida hukm sura boshlagan xunuk sukunat uni xayolning turli ko'chalariga sudraklab ketardi. Badbo'y hidni dimog'ida tuygani sayin ko'ngli behuzurlanib, o'z qismatiga la'natlar o'qirdi…
Shu taxlit ikki kunni o'tkazdi. Yerto'laga soqchilar bir kunda faqat ikki marotaba tushardi. Unda ham ovqat olib kirishardi. Beriladigan ovqat esa bir bo'lak qora non-u, ichida bir nechta kuyindi piyoz bo'laklari suzib yurgan sho'rvadangina iborat edi. Nima ham qila olardi. Bu yerlar bo'lak shahar, musofir yurt. O'zining yurtida, kindik qoni to'kilgan qishlog'ida topilmagan mehribonlar bu yurtlarda topilishi amri mahol.
«Hechqisi yo'q, — ko'nglidan o'tkazdi Mehmonali tishni tishga bosib. — Qay kunlarni ko'rmadim. Go'dak murdasini mana shu qo'llarim bilan quchoqlab yerga ko'mdim, qancha kaltaklar yedim, erkak bo'la turib fohishani nikohimga oldim, quchog'imga solib yotdim. O'zimcha maqtandim, g'ururlandim. Xursandligimdan terimga sig'may qoldim. Oqibati-chi?.. Yo'q, noshukrlik qilmasligim kerak. Xudoyim rahm qildi-ku! Samadga ro'baro' etdi-ku! Qo'ysinboy katta pul berdi-ku! Qiyinchiliklarga atigi bir yilgina chidasam bas, ana undan keyin mendan badavlati bo'lmaydi. Yeganim