Josuslar 3 (kamolov) copy

Boshqalar

Yana til, grim, oynadan, podyezdlardan, avtomobildan sakrash, qalbaki hujjatlar tayyorlash, o'zing bo'lishing lozim bo'lgan joyni to'g'ri tanlay bilish, cho'ntak kesish, transportning har qanday turini hayday olish, dorilardan portlovchi moddalar tayyorlash, qo'l jangi va hokazo…

Bular ozmi?..

— Yaxshiyamki, sen sharq jangovar san'atidan bexabarsan. — degandi instruktor dars paytida. — Bunday janglardan xabardor odam hech qachon bizning usullarimizni egallay olmaydi. O'rgatishning ham foydasi yo'q. Sen qo'l-oyoqlaring bilan fikr yuritmasliging zarur. Mushtlashmasliging kerak. Sen dushmanni yo'q qila bilishing lozim. Hatto, uning aql bilan yo'llagan zarbasini ham qaytarishga tayyor turishing talab etiladi. Yo'qsa jangda yutqazasan. Qo'l-oyoq bilan jang olib borganlar bizda ayovsiz jazolanadi. Sen yo ushbu to'qnashuvdan qochishing, yo o'z kasbing sirlarini sir tutishing, yo dushmanni o'ldirishing shart. Mushtlashishni umuman bilmasliging zarur. Sen dushmanni o'ldirishni yoki biror zarba o'tkazib qo'ymasdan o'zing o'lib ketishni bilishing kerak.

Xo'sh, senga nima pand berishi mumkin jangda? Yillab o'tkazilgan mashg'ulotlar tufayli orttirilgan avtomatizm. Sen dushmanga yo zarba, yo himoya bilan javob qaytarib qo'yasan. Ana shu sening zaif tomoning hisoblanadi.

Sen hech qachon himoyalanmasliging, aksincha, o'ylashing, tahlil qilishing, undan keyingina harakatga o'tishing lozim. Hatto, qorningga qarab o'q uchib kelayotganda ham. Agar shunday hollarda nima qilishni bilmasang, yaxshisi, jimgina turaver. Sen uchun topshiriqni bajarish hayotingdan ham ustun turadi. Aynan shuning uchun ham biz kursantlarning ko'pchiligini yo'qqa chiqaramiz, o'qishdan ayovsiz haydaymiz. Biz saralaymiz. Shuning uchun ham sizlar himoyalanish kursini o'qish avvalidamas, ikki yildan so'ng o'taysizlar. Maxsus himoyaning sharti — ketish, o'ldirish yoxud o'limni o'ziga qabul qilib olish.

Bugundan e'tiboran sen o'ldirish hamda o'lishni o'rganasan. To'g'ri, bu sen uchun yoqimli kechmaydi. Lekin busiz sen olg'a bora olmaysan.

* * *

Shunday qilib darslar boshlandi.

— Sening asosiy quroling — bu qo'ling. — dedi instruktor. — U doimo sen bilan birga. Qo'lning yordami bilan dushmanni yoki bir necha daqiqaga uxlatib qo'yish, yoki butkul yo'q qilib yuborish mumkin. Qo'ldan faqat otish uchun ishlatiladigan qurolgina kuchli.

Shuni yodingda tutki, sening qo'llaring, oyoqlaring, xullas, butun badaning boshqalarnikidan farqlanmasligi shart. Olomon orasida hech kim tanimaydigan, kichkinagina, hech kim e'tibor bermaydigan odam bo'lishga o'rgan. Xuddi ko'rinmas odam kabi. Shu sababli ham biz kursantlarga mushaklarni, ko'krak qafasini rivojlantiruvchi mashqlarni bajarishga ruxsat bermaymiz. Sen artistlar kabi bo'lishga odatlan. Shunda dushmanni bo'shashtira oladigan, cho'ntagingdagi istalgan narsani qurolga aylantira biladigan bo'lasan. Mashg'ulotlarni ana shundan boshlaymiz.

Tez orada men ko'p narsalarni bilib oldim. Cho'ntakdagi yondirgich, ruchka, ko'ylak tugmasi, botinka bog'ichi o'lim keltiruvchi qurolga aylana olishini aniqladim. Yana shu narsani bildimki, kichkinagina, ko'rimsiz professionalning qo'lida har qanday kuchli, ayyor dushman ham hech narsa bo'lmay qolishi mumkin ekan.

Meni pichoq, mix, sanchqi, piskalarni otib odam o'ldirishga o'rgatishdi. Kesadigan qurol sifatida shisha, konserva idishlari, ularning qopqog'i, kursi, gugurt donasi, yaxshilab taxlangan qattiq qog'oz parchasidan ham foydalanish sirlaridan voqif bo'ldim. Lekin baribir mening asosiy qurolim bo'lib qo'l va oyoqlarim, tishlarim, boshim qolaverdi.

O'ylabmi-o'ylamaymi, avvaliga qo'l jangini g'olib kelishni bilish deb hisoblagandim. Biroq instruktorlar oldin meni mag'lub bo'lishga o'rgata boshlashdi. Ular tinimsiz kaltaklashar, men goh baqirib, goh inqillab rahm qilishlarini so'rar, qo'llarimni beso'naqaylik bilan uyoqdan-buyoqqa aylantirishdan nariga o'tolmasdim. Yoki xuddi ko'chada mushtlashayotgan odam kabi ulgurganimcha qarshilik ko'rsatardim. Menga faqat bir narsaga ruxsat berishdi. Eng nozik nuqtalarimni (yo'q, sog'lig'im, tashkilot manfaati uchun emas) kaltakdan saqlab qolishga. Qancha ko'proq muvaffaqiyatga erisha boshlasam, instruktorlar shuncha ko'p kaltaklashardi. Ular goh zanjir, goh militsionerlar charm tayog'i bilan qurollanishardi. Axir, qancha chidash mumkin?! Bir kuni qarshilik ko'rsatishga uringanim sabab basharam aralash ketma-ket mushtlar kelib tushdi-yu, natijada uch kunga qamab qo'yishdi.

Kunlar o'tgan sari ular menga zarbaga zarba bilan javob berish sirlarini o'rgata borishdi. Shartga ko'ra, o'zimning jonimni qurbon qilishga tayyor turishim, shu yo'sinda o'la bilishim kerak edi.

* * *

Nihoyat kunlarning birida menga himoyalanish mumkinligini aytishdi. Shunda ham bu na boksni, na karateni eslatardi. Sparring menga tomon yaqinlashib keladi-da, bir-ikki zarba yo'llaydi. Men hech qanday baqir-chaqirsiz zarbalarni qabul qilib olishim va o'z vaqtida himoyalanishga ham ulgurishim talab qilinardi. Bu narsa qaysidir tarafdan qilichbozlik san'atiga ham o'xshab ketardi. Negaki, sparringlar har ikki-uch daqiqada almashib turishar, aytmoqchi bo'lganim, jang juda qisqa davom etardi.

— Uzoq vaqt jang qilish, — deya uqtirdi menga instruktor. — Mag'lub bo'lish degani. Mushtni unut. Ular ko'cha jangidagina asqotadi. Sening barmoqlaring bor Xudo bergan. O'sha barmoqlarga yaxshilab qaragin-da, ularning tuzilishini kuzat. Barmoqlaring qaysi xanjar yoki nayzadan kam? Musht bilan shunchaki turtasan, barmoq bilan esa, zarba berasan. Qani, qoringa bir marta musht bilan, bir marta barmoq bilan zarba berib ko'r-chi, qay biri kuchliroq ekan!..

Yaxshilab qara, bu barmoqlar bilan dushmanning qornini jarroh pichog'i kabi tilib tashlash mumkin. Barmoq yordamida sen uning bo'yin qismiga bitta zarba yo'llab uyqu arteriyasini sug'urib ola bilasan. Aftingni burishtirma, kursant! Senga hali biz o'rgatadigan narsalarning ko'pchiligi yoqib tushmaydi. Ogohlantirganman, biz mushtlashishgamas, o'ldirishga o'rgatamiz. Mana mening kaftim. Kaftimga ko'rsatkich barmog'ing bilan zarba ber. Kuchliroq! Kuchliroq!..Xo'sh, og'ridimi barmog'ing? To'g'ri. Sen uni sindirib olishdan qo'rqding. Shuning uchun ham og'ridi. Agar bu haqda o'ylamaganingda og'rimasdi. Barmoqni barmoq deb emas, xanjar deb tasavvur qilish kerak. O'yla, agar mixni to'ppa-to'g'ri taxtaga yo'llab bolg'a bilan bir tushirsang, u kirib ketadi. Qiyshiqroq ushlasang, qiyshab boraveradi. Barmoqni ham o'sha mix singari juda-juda to'g'ri tuta bilish lozim. Hammasi shunga bog'liq. Asosiysi, qo'rqish kerak emas. Nozik joying suyakmas, balki, hissiyot. Ruhan bardam bo'lsang, barmog'ingni bolg'a bilan urib ham sindirib bo'lmaydi…

Barmog'imni juda tez chiniqtirishdi. Ammo boshim ularni ancha qiynadi. Tomog'imga, ochiq ko'zlarimga barmoq bilan urishlariga uzoq vaqt yo'l bera olmadim. Baribir o'rgatishdi. Ishontirishdi, majbur qilishdi, kerak bo'lganda jazolashdi.

* * *

Men ertalabdan kechgacha barmog'im bilan bokschilar qopiga chizib qo'yilgan sportchining yuzi aralash urib mashq qildim. Bora-bora ko'nika boshladim. Shug'ullanganim sayin zarba kuchi osha bordi.

— Zarbani aniq va keskin berish zarur. — deya uqtirardi instruktor. — Uzoq o'ylanib turma!

Imtihonlarni qaytadan topshirishni o'ylasam, yuragim orqaga tortib ketardi. Shu sababli ham jonim qiynalishiga qaramay tayyorgarlik ko'rdim…

Yana qorong'i xonalarda mashg'ulotlar boshlandi. Goh portlovchi moddalarga, goh zaharga, zaharlanishga qarshi kurashish… Ayniqsa, uzoq masofaga yugurib kelgandan so'ng nafas rostlamasdan turib yuz-yuz ellik marotaba turnikda tortinishga majburlashardi.

O'ylardimki, bu mashg'ulotlarning oxiri yo'q. Ularning barchasini o'rganib chiqish uchun bitta umr yetmaydi. Hoynahoy, keksayganimgacha shug'ullanaman-u, nafaqaga kuzatib yuborishadi.

Yo'q, o'qishning ham oxiri ko'ringandek bo'ldi. To'g'ri, bitirish imtihoni bo'lmadi. Xuddi o'z dafn marosimimga borish va qatnashishga o'xshagan maxsus bitim imzoladik. Bitim tuzilgan qog'oz ostiga siyoh bilan emas, balki, o'z qonim bilan imzo qo'ydim.

Bitim sharti shunday edi:

Tashqi ko'rinish, yurish, gapirish, ovoz o'zgartiriladi. Xullas, men butkul boshqa odamga aylanishim kerak bo'ladi. So'ngra turmaga borib istalgan kameraga kiriladi-da, u yerda o'tirgan mahbus bilan yaqindan tanishiladi. Shunday tanishish kerakki, hayotini to'liq o'rganib chiqish va tergovchi qila olmagan ishlarni qilish lozim. Ya'ni, mahbusning haqiqiy dardkashiga, kerakli odamiga aylanish…

Tashkilotdagilar esa, barmoqlar qaltirayaptimi-yo'qmi, gaplashayotganda ko'zlarim yoshlanyaptimi-yo'qmi, o'zimni qanday tutyapman, hammasini kuzatib turishadi. Mabodo sal xatoga yo'l qo'ysam yoxud bo'shashganim sezilsa, tamom, shuncha yil vaqt o'tkazib o'qiganlarimga qarab o'tirmasdan, haydab yuborishadi. Bu ham katta bir imtihon.

Nima ham qilardim? Aytilganidek, kameraga kirib bordim. Mahbus bilan uzun kechalarda astoydil suhbatlashdim, dardlashdim. Ozodlikda qotil bo'lgan ekan. Hozir esa, o'z o'limini kutib o'tiribdi.

Ishonasizmi, bitimga ko'ra, unga kerakli odamga aylangach, o'sha o'lim jazosini men bajarishim lozim edi. Demak, men ham do'stman, ham uning jallodi! Faqat u bilmaydi. Bexabar.

* * *

Men uning hayoti bilan yaqindan tanishdim. Hatto, tergovchi, ota-onasi, opa-singillaridan ham ko'proq ma'lumotlar oldim. Bunga yana bir sabab shu ediki, o'limga mahkum etilgan mahbuslarning kamerasida bemalol, ochiqdan-ochiq suhbatlar o'tkazish mumkin. Ruxsat berishadi. Chunki, mahbus hayotining so'nggi lahzalarini ma'lum ma'noda o'zi istagan xursandchilikda o'tkazishga haqlidek hisoblanadi. Turmadagilar uni qiyin-qistovga olaverishmaydi.

Lekin kunlar o'tgani sayin yaqin do'st rolini ijro etish men uchun qiyinlashib borardi. Kun sayin o'zimni mahbusning qarshisida aybdor hisoblab borardim. Nafaqat u, balki, o'zim ham mahbusga yanada o'rganib qolayotgandim. Biz do'stlashib qolgandik.

Men nahotki shunday yaqin do'stimni bir kun kelib o'z qo'llarim bilan o'ldirsam?

Qarang, mahbusning sochlari qirib tashlangan. Mana shu yaltiroq boshiga vaqti kelib to'pponcha tirashim va o'ldirishim lozim. To'pponcha tutishi kerak bo'lgan barmoqlarimni ovqat vaqtida ham, suhbat chog'ida ham atayin yashirardim. Unga ko'rsatishga vijdonim yo'l qo'ymasdi. Afsuski, menga qo'yilgan shartlarni unutmasligim kerak. Shuning uchun uning shafqatsiz odamligini, qotilligini miyamda ko'proq aylantirib, unga nisbatan qalbimda nafrat tuyg'usini majburan kuchaytirib bordim. Agar mana shu majburiy tuyg'ularga bo'ysunmasdan ko'ngilchanlik qilsam, men uchun hammasi tugashi muqarrarligini bilardim.

* * *

Har kecha uxlashga yotishdan avval men «Narsalaringni olmasdan tashqariga chiq!» degan buyruqni kutardim. Menga qo'shilib u ham dahshatga tushgan ko'yi shu buyruqni kutardi. Sho'rlikning uyqu orasida og'ir xo'rsinishlarini eshitib tezroq o'sha yaramas jallodlik ishini amalga oshirishni, uni qiynoqlardan tezroq xalos etishni istardim. Ba'zan o'z rolimdan ham voz kechgim kelib ketardi. Mayli, bir umrga shu kameradan tashqariga chiqarishmasin…

Nihoyat, o'sha kun keldi.

— Narsalaringni olmasdan tashqariga chiq! — degan buyruqni eshitdik.

Mahbus do'stimning rangi oqarib ketdi. Barmoqlari, lablarida titroq turdi. Og'ir qadamlar tashlab tashqariga yo'l oldi. Chiqishdan avval men tomonga o'girildi-da, qo'l uzatdi.

— Rahmat senga, do'stim! Hammasi uchun rahmat!

Xo'sh, nima deb javob qaytaray?

Qo'lini mahkam qisib qo'ydim.

— Bardam bo'l!

Mahbusni olib chiqib ketishdi. Mening qo'limga esa, to'pponcha tutqazishdi. Patronni o'qdonga joyladim. Egnimga qandaydir xalat kiydirishdi. Men kameradan chiqib mahbuslar o'ldirib yuboriladigan maxsus kamera tomon yo'l oldim.

Oldinda turma xizmatchisi turardi. Uning panasiga borib to'xtadim. Eshik ochilishini kutdim. Eshik ochilgach, turma xizmatchisi menga yo'l bo'shatdi. Kirishim uchunmas, o'q uzishim uchun imkon berdi.

Otolmasam kerak deb xayol qilgandim. Ammo otdim!

Mahbus qattiq titradi, boshini ikki qo'li bilan changallagancha chayqalib ketdi. Biroq yiqilmadi.

Yuragim qinidan chiqib ketayozdi shu onda. Nahotki, mo'ljalga aniq ura olmadim?..

Yo'q, uribman. Faqat o'q haqiqiy emasligi ma'lum bo'ldi. Nega? Nega bunday qilishdi?

Mahbus qo'llarini tushirib men tomon o'girildi va meni — o'zining kameradoshini, yaqin do'stiga aylangan odamni ko'rdi. Ha, bu atayin uyushtirilgandi. Men uning ko'zlariga tik qaray olishim va o'z ishimni aqlimga bo'ysungan holda, o'z ixtiyorim bilan amalga oshirishim uchun shu hiyla o'ylab topilgandi. Insoniy hislardan burchni ustun qo'ya olishim uchun qilingandi bu ish. Qani, kursant, endi ikkovidan xohlaganingni o'zing tanla!..

Men mahbusning yuziga qarata o'q uzdim…

Hammas tugadi. Meni ichkilik qo'yilgan stol qarshisiga olib borishdi. Yonimda esa, tashkilotimizning baland bo'yli xodimlaridan biri turardi.

— Kechir, yigit, busiz mumkin emasdi. — dedi u yelkamga qoqib. — Haqiqiy xizmat paytida sen qog'oz qo'g'irchoqlarmas, tirik, jonli dushmanlar bilan ro'baro' bo'lasan. Bu o'yin emas, balki, jang bo'ladi. Jangda yo g'olib bo'lish kerak, yo o'lish zarur. Bir soniyalik bo'shashishing ham senga ajal hadya etishi tayin. U holda o'zingga qo'shib tashkilotimizning taqdirini ham go'rga olib ketasan. Bu yaxshi emas. Biz o'z xodimimizga yuz foiz ishonishimiz, har qanday vaziyatda ham u ishonchimizni oqlay olishiga amin bo'lishimiz kerak. Sen bir kun kelib qandaydir sotqin, xoinlarga qarshi kurashasan. Agar ko'ngilchanlik qilsang, boya aytganimdek, o'zing o'lim topasan. Bilib qo'y, bugungi sinov so'nggisi edi. Sen bu ishni a'lo darajada ado etding. Tabriklayman!..

* * *

Oradan bir oy o'tib men o'qishni tamomladim. Tantanali yig'ilish, bitiruv kechasi, tabriklashlar sodir bo'lmadi. Bu ham mayli. Hatto, diplom ham berishmadi. Shu haqda so'raganimda instruktor meni urishib ham tashladi.

— Nima deb o'ylovding? Bizning tashkilot qandaydir o'quv yurti emas. Biz hech qanaqangi diplom bermaymiz. Biz aslida yo'qmiz.

— Endi nima qilaman? — so'radim undan.

— Ahmoqona savollar berishni bas qil! Kutasan!

Alam qildi. Yana ko'nglim bo'shab, ko'z o'ngimda titrab-titrab jon berayotgan mahbusning qiyofasi gavdalandi. O'zimga qo'yib berishsa, bu jallodligim uchun hech qachon o'zimni kechirmasdim. Axir… Vijdonim qiynalib ketyapti, onajon! Nega meni bu taxlit dunyoga keltirdingiz? Qaysi aybim uchun xudo sizdan, mehringizdan mahrum etdi? Men… Jallodman, axir, jallod! Bu gunohlarni qanday qilib yelkamda ko'tarib yuraman? Ularning ajrini qanday to'layman?..

Kechiring, ona, kechiri-ing!..

Xudoyim, tavba qildi-im, tavba-a-a!!!

***

Birinchi ish

Meni hududlararo statistika va tahlil bo'limiga yo'llashdi.

— Tashkilotning nomini o'qib hayron bo'lmang. — dedi bo'lim boshlig'i. — Biz ichki josuslar hisoblanamiz.

— Josus chet ellarda bo'lmaydimi? — so'radim qiziqishim ortib.

— Ha-a, siz chet ellarga chiqishni istab qoldingizmi? Tushunaman sizni. Chet ellarda xizmat qiladigan josuslar bizga nisbatan mashhurroq, imkoniyatlari kengroq deb bilasiz. Lekin o'zimizda ham josus bajaradigan ishlar qalashib yotibdi.

— Masalan, qanday ish?

— Olib qaraylik. Markazdan ancha olisda bo'lgan tuman birdan mafiyachilarning qo'liga o'tib qoladi. Huquqni muhofaza qilish, xavfsizlik xizmati idoralariga ham mafiyachilar o'z odamlarini o'tqazib tashlashadi. Markazdan keladigan har qanday tekshirish ham oldindan rejalashtirib olinadi. Yoqmagan xodimlar bir zumda yo'q qilib yuborilaveradi. Axir, ularga qarshi kim yurak yutib kurasha oladi? Hech kim. Ana shunday vaziyatlarda biz kerak bo'lamiz. Bizning kuchimiz ham, fojiamiz ham ana shunda. Ishonamizki, siz bizning ishonchimizni oqlaysiz.

Men o'sha kundan boshlab tahlilchi xodimga aylandim. Lekin ishga bormasdim. Tashkilotimiz ajratib bergan kichkina xonada yotgancha o'y surardim. Kerak bo'lganimda yo harbiy komissariat, yo sud chaqiruv qog'ozlari orqali chaqirishardi. Ana shu yo'l bilan men birinchi topshiriqni oldim.

Topshiriq quyidagicha edi. Men janubiy chegaralardan biriga borib o'zimga notanish odamdan bir sumkani qabul qilib olib buyoqqa keltirishim zarur edi. Sumkada esa, bor yo'g'i tasma, yoki shunga o'xshash maxfiy sirlarni o'zida jo qilgan qog'oz bo'lishi mumkin xolos.

— Nima, shuncha yil jonimni qiynab tayyorlanganim atigi qayoqdagi konteynerlarni tashib keltirishgamidi? — ensam qotib so'radim rahbarlardan hali ishning mohiyatini to'liq tushunmay.

— Topshiriq juda jiddiy. — tushuntirishdi menga. — Katta mas'uliyat bilan yondoshishingizga to'g'ri keladi…

Baribir tayyorgarlik ko'rdim. Bir-ikki hafta davomida grim, qaytish yo'llari haqida bosh qotirdim.

Aytilgan manzilga poezdda yetib olgach, mehmonxonaga bormay, oddiy kommunal kvartirani ijaraga oldim. Poezdda tanishlar orttirgandim. Ular bilan birga ichib, laqqillashgandik. O'shalarni topib ikki-uch kunimni ishsiz o'tkazishga to'g'ri keldi.

So'ngra menga aytilgan notanishni uchratish yo'llarini qidirdim. Behuda yigirma soatlab ekranlar qarshisida o'tirmaganman-ku! Katta ko'chaga chiqib avtomobillarni, o'tkinchi yo'lovchilarni kuzata boshladim. Agar o'sha notanish kimsa shu yerlarda bo'lsa, bir kunmas bir kun uni albatta uchratishim aniq.

Shu bilan birga juda ehtiyotkor edim. Kimlardir orqamdan kuzatayotgandek tuyulardi.

Nihoyat belgilangan kun yetib keldi. Soat roppa rosa o'n birdan yetti daqiqa o'tganda men notanish rezident (Biz josuslarda rahbar shaxslarni shunday atashadi) bilan bog'lanishim kerak edi. Buning uchun baliq oviga bordim. Yo'q, maqsadim baliq ovlash emas. Aksincha, axborot ovlash. Bu ko'lning qaysidir sohilida menga notanish bo'lgan hamkasbim o'tiradi. Uning qo'lida ham qarmoq bo'ladi. Biroq bu haqiqiy qarmoq emas. Axborot jo'natuvchi, meniki esa, axborot qabul qiluvchi moslama. Suv ostida bu ish amalga oshirilgach, o'zimizga ma'lum bo'lgan signal eshitiladi…

Ana o'sha signal eshitildi ham. Demak, axborot uzatildi, axborot qabul qilindi. Tasmada o'zimga kerakli ma'lumotlarning barchasi muhayyo edi.

Uyga qaytib tasmani eshitib ko'rdim va barcha sirli parollarni, notanish odamning yuz tuzilishi, joylashgan manzili haqidagi ma'lumotlarni o'chirib tashladim.

Ko'zlangan vaqt yetib kelgach, tashqi ko'rinishimni o'zgartirdim-da, yo'lga otlandim.

* * *

Sirli joyni notanish hamkasbim tanlagandi. Shahar o'rtasidagi qurib bitkazilmagan bino. Bu yerda uyoqdan buyoqqa o'tib turuvchilar juda ko'p edi. Sabr kosam to'lib beton plitalar oralab ko'zdan panaroq burchakka o'tdim. Ana, rahbarlar aytgan narsa sassiq go'nglar bilan keraksiz qog'ozlar oralig'ida o'lik mushuk ko'rinishida yotibdi. Eh, biz sho'rliklardan bo'lak kim ham bu taxlit yoqimsiz hidlarni hidlab izg'iydi. Xuddi shunga o'xshash o'lik mushuk mening sumkamda ham yotibdi.

Asta o'tirdim-da, mushuklarni almashtirdim. Shartta borib tik turgan ko'yi ham almashtirib ketsam bo'lardi. Lekin men juda ehtiyotkorman.

Ish tugadi. Men negadir bezovta edim. Adashtirib qo'ymadimmikan?..

Qaytadan o'tirib mushukni tekshirib ko'rdim. Yo'q, xuddi mening sumkamdagidek.

Demak, adashmabman…

* * *

Ijara uyga kelib eshiklarni ichkaridan tambaladim-da, mushukning qorin qismi tikilgan iplarni uzib oldim. Ana, kichkinagina silindrcha. Mana shu narsani deb men olis yo'ldan kelgandim. Muhrni tekshirib ko'rdim. Hammasi joyida. Jomadonlarni yig'ishtirib yo'lga tushsam ham bo'ladi. Shu tobda notanish hamkasbimning yozma iltimosi esimga tushdi. U silindrning ichini lupa orqali bir marotaba ko'zdan kechirishimni so'ragandi. Iltimosni yerda qoldirgim kelmadi. Lupani qo'limga oldim. Hech bir o'zgarish sezmadim. Muhr ham…

To'xta, negadir qopqoqchadagi nuqtachalardan biri sal yoyilib ketgandek. Bu nimasi?.. Hamkasbim e'tiborsizlik qilib qo'ydimikan? Nahotki, bu ishda yana uchinchi odamning ham qo'li bo'lsa? Bu dahshat!..

Muhrni yana bir bor tekshirgan bo'ldim. Ko'rinishidan hammasi joyidadek. Faqat o'sha nuqtachaning qopqoqqa yoyilib tushganini hisobga olmasa.

Nahotki, bu yerlik yaramaslar ham bizchalik chuqur bilimga ega bo'lishsa bu ishda?..

Meni nuqtalarning bir-biriga mos kelmagani uchun jazolashlari tayin. Yo'q, men yana o'sha joyga boraman. Qaytadan o'rganib chiqaman…

Etib borgach, betonlar orasiga kirib o'tirmadim. Turgan yerimdan ham hammasi